Human brain in blue x-ray view
Onlangs werd ik gevraagd voor het geven van een workshop over “hersengymnastiek”, meer specifiek: breinleren. “Natuurlijk, doe ik graag”, riep ik enthousiast, altijd in voor een middagje trainen, samen met een leuke collega. Maar dan, uh, wat is dat eigenlijk precies, breinleren? Ter voorbereiding kreeg ik een boek “breindidactiek”, alwaar ik mij gretig in verdiepte. Geen saai studieboek, maar helemaal opgezet volgens de nieuwste inzichten van hoe het brein het beste leert. Zes principes die beloven bij toepassing het leren leuker én effectiever te maken.
De zes principes zijn:
1. Focus.
2. Herhalen.
3. Creatie.
4. Voortbouwen op bestaande kennis.
5. Zintuigelijk rijk.
6. Emotie.
Werken volgens deze principes betekent dus, dat je bij het (overbrengen) van leerstof rekening houdt met de werking van het brein, waardoor leren veel leuker blijft en de stof beter blijft hangen.
Hoe werkt ons brein dan? Ons brein is plastisch. Maakbaar. In staat om te veranderen door nieuwe verbindingen te leggen tussen hersencellen. Het is een soort netwerk van neuronen, die doordat ze verbindingen aangaan een soort ”paadjes” vormen. Je hoort, ziet, ruikt, voelt of leest iets een keer, en er vormt zich een “geitenpaadje” waar de herinnering in vastgelegd wordt. Door de wandeling hierover wordt het gras plat. Maar wanneer je deze niet nogmaals bewandeld, zal het gras weer rechttrekken en groeien en het pad niet meer zichtbaar zijn. De kunst van het leren is nu, om een pad uit te diepen. Van geitenpaadje naar een snelweg zogezegd, waarbij er steeds meer afslagen worden gevormd en verbindingen gelegd. En die verbindingen worden dus gemaakt en versterkt door toepassing van de zes breinprincipes.
Van geitenpaadje naar snelweg : focus, creatie, herhalen en voortbouwen
Hoe werkt dat nu? Hoe kom je van geitenpaadje naar een snelweg? Door toepassing van de principes. Breinprincipe 1 is FOCUS. Het brein heeft een doel nodig. Leren moet nut hebben én gericht zijn. Realistisch en dicht bij de praktijk. Hier gaat het vooral om het doelgericht geven van het goede voorbeeld. Zogenaamde “spiegelneuronen” in het brein gaan aan het werk. Wanneer je kijkt naar een voorbeeld, krijg je het gevoel dat je het zelf al doet. Er vormen zich al geitenpaadjes in het brein, alleen al door te kijken! In de dagelijkse praktijk ook wel vertaald als: “goed voorbeeld doet goed volgen”. En vervolgens vooral ZELF GAAN DOEN EN UITVINDEN en veel HERHALEN. Zie hier breinprincipe 2 en 3. Bij “het zelf doen en uitvinden” de zogenaamde “creatie”, onthoudt je beter doordat je zelf kunt ontdekken, ervaringen uitwisselen, informatie ordenen en relaties leggen tussen nieuwe en bestaande kennis. Dus vooral zelf een casus inbrengen en nadenken over mogelijke oplossingen. De praktische wedervraag: “wat denk jezelf” is dus zo gek nog niet.. En die peuter die maar “zeluf doen!” roept, heeft nog gelijk ook.. “Herhalen” gaat niet alleen over het herhalen van bijvoorbeeld de tafel van 1 tot en met 10, maar ook over het aanleren van bepaalde vaardigheden, zoals sociale vaardigheden. Ook gaat het om een juiste spreiding van de stof. In het begin iedere dag herhalen en later de periodes tussen de herhaalmomenten steeds langer houden. Wat ons brein ook prettig vindt, is wanneer geitenpaadjes zich kunnen verbinden met een al bestaande snelweg. VOORTBOUWEN OP BESTAANDE KENNIS, breinprincipe nummer 4. Nieuwe kennis vastknopen aan al bestaande kennis én patroonherkenning maakt sneller een snelweg van een geitenpaadje. Herken je bij jezelf de uitspraak: “ik weet niet waar ik beginnen moet”, maar eenmaal op gang, volgt de rest bijna vanzelf en gaat het steeds sneller? Een praktisch voorbeeld van dit breinprincipe: een taal vanuit het niets leren is lastig. Maar eenmaal bekent met de basis, zal het steeds sneller gaan, is mijn ervaring met het leren van Portugees en Arabisch.
Van geitenpaadje naar snelweg: Zintuigelijk rijk en emotie
Informatie aanbieden via verschillende zintuigen, dus ZINTUIGELIJK RIJK is het vijfde breinprincipe. Want informatie die binnen komt via de zintuigen, wordt letterlijk op verschillende locaties in de hersenen opgeslagen. Er zijn zogezegd verschillende wegen aangelegd die naar Rome leiden, wat de kans om te komen tot de herinnering (het leereffect), vergroot. Ga voor jezelf eens na: wat is je sterkste herinnering ? En hoe wordt die opgeroepen? Vast niet alleen iets dat je gelezen hebt. Vaak komt er beeld, of muziek of geur aan te pas. Wanneer er EMOTIE, principe nummer 6, in het spel is geweest, wordt de herinnering extra versterkt en de snelweg als een razende gevormd. De intensieve, emotionele herinnering raak je niet meer kwijt. Over zintuigelijk rijk en emotie gesproken, al in 1995 deed ik een onderzoek naar een multimediale voorstelling over energiebesparing bij EcoMare op Texel. Voor die tijd voor een museum een zeer moderne wijze om een boodschap over te brengen. De tentoonstelling was vooral tekstueel ingesteld. Wat (stilstaande) beelden, soms wat geluid erbij. Als bezoeker vooral veel lezen dus. De vernieuwing van de tentoonstelling bestond uit het toevoegen van bewegend beeld, geluid, beweging én voegde het element emotie toe. De bedoeling was daarmee “een ervaring” te creëren voor de bezoeker, om de boodschap beter te laten beklijven. Gedurende de voorstelling keek je uit op een dijk, die met dramatische muziek, veel lawaai van vliegtuig motoren, rook vanuit het plafond, op een gegeven moment letterlijk overstroomde. En dan gaat het licht uit en is het stil. Emotie. Het zesde principe, ondersteunend aan beeld, geluid, beweging. Horen, zien, voelen en ervaren. De vraag destijds was, in hoeverre bleef de boodschap hangen? Voegen al die extra zaken iets toe aan de herinneringen en dus het leereffect of leiden ze juist af van de boodschap? Denk jij het antwoord te weten?
Workshop
En hoe de workshop 20 jaar na die tentoonstelling bij EcoMare verliep? We gaven het doel van de training aan en boden een “kapstok” van de stof. Maar we lieten de cursisten zelf uitzoeken wat breinleren nu precies was. Ze gingen met elkaar hierover in gesprek en kregen als opdracht een informatieve presentatie aan elkaar te geven. Verder wisselden wij de lesstof af met filmpjes, twee verschillende trainers, beweging, geur, muziek en ontspanningsoefeningen. We sloten af met een spannende quiz, waarbij de cursisten in twee teams streden om wie de meeste kennis had opgedaan gedurende de workshop over breinleren. Uiteindelijk vroegen we hen na te denken over hoe ze het geleerde voor zichzelf konden toepassen in de eigen praktijk. Herken je de principes?
Meer weten?
Een training voor uw personeel opzetten volgens de nieuwste inzichten van het breinleren? Neem gerust contact op met Arbeid – en Organisatie psycholoog Nicolette Raap voor meer informatie via [email protected] of 06 4970 4463.