Enige tijd geleden werd ik geïnterviewd voor een radioprogramma over de mogelijke oorzaken van ‘medewerkers ontevredenheid’ met hun baan. Twee derde van de werknemers in Nederland zou namelijk liever vandaag, dan morgen, vertrekken.

Hoewel iets genuanceerder dan hierboven geschetst, is dit een belangrijk thema. Uit onderzoek blijkt dat een groot deel van de Nederlanders bij zijn huidige werkgever blijft, omdat ze door de economisch moeilijke tijden geen andere baankansen zien. Voor het succes van de organisatie is dit funest. Ontevreden medewerkers presteren over het algemeen slechter, zorgen voor een slechtere werksfeer, zijn minder creatief, minder innovatief en minder klantgericht en zij laten een hoger verzuim zien. Ze zijn nog weinig bevlogen met de werkzaamheden die zij uitvoeren en van betrokkenheid bij het bedrijf waarvoor ze werken is ook nauwelijks meer sprake. Met andere woorden, de motivatie is ver te zoeken.

Motivatie beïnvloeden
Toch is er ook goed nieuws te melden. De motivatie is tot op zekere hoogte namelijk te beïnvloeden. Bij werkgeverschap gaat het erom, het de werknemer mogelijk te maken om optimaal te presteren door middel van het scheppen van het juiste klimaat. Goed werkgeverschap heeft invloed op het organisatiesucces. Succes is dus (naast externe factoren) niet alleen afhankelijk van de inzet van medewerkers, maar ook van de organisatie.

Hoe is die motivatie te beïnvloeden?
Van invloed blijkt het gevoel van waardering en de wijze waarop leiding wordt gegeven. Een ‘inspirerende directie’ welke toegankelijk is, oprechte interesse toont en complimenten uit en welke zich ook écht onder de medewerkers begeeft, blijkt van invloed te zijn op de motivatie van werknemers. En dus uiteindelijk op het organisatiesucces.
Een ander belangrijk element is de mate van bureaucratie / hoeveelheid regels. Voor de motivatie is het belangrijk, dat medewerkers ruimte ervaren om hun werk zelf in te delen of inspraak hebben. Het werkt heel stimulerend wanneer werknemers zien welke invloed ze zelf hebben op de prestaties van de organisatie, zoals de klanttevredenheid, de omzet en de kosten. Ook een positieve invloed heeft het delen van informatie betreffende ontwikkelingen en veranderingen die de organisatie raken. Ruimte voor nieuwe vaardigheden, het verbreden van functieprofielen om de uitdaging te vergroten en het bespreken van het hogere doel van de werkzaamheden ten slotte, kunnen tevens van grote invloed zijn op de motivatie.

Meer weten?
Mocht uw interesse gewekt zijn en wilt u uw organisatiesucces verhogen? Neem dan contact op met Arbeid – en Organisatie psycholoog Nicolette Raap via [email protected] of bel met 06 4970 4463.

Human brain in blue x-ray view

Onlangs werd ik gevraagd voor het geven van een workshop over “hersengymnastiek”, meer specifiek: breinleren. “Natuurlijk, doe ik graag”, riep ik enthousiast, altijd in voor een middagje trainen, samen met een leuke collega. Maar dan, uh, wat is dat eigenlijk precies, breinleren? Ter voorbereiding kreeg  ik een boek “breindidactiek”, alwaar ik mij gretig in verdiepte. Geen saai studieboek, maar helemaal opgezet volgens de nieuwste inzichten van hoe het brein het beste leert. Zes principes die beloven bij toepassing het leren leuker én effectiever te maken.

De zes principes zijn:
1. Focus.
2. Herhalen.
3. Creatie.
4. Voortbouwen op bestaande kennis.
5. Zintuigelijk rijk.
6. Emotie.

Werken volgens deze principes betekent dus, dat je bij het  (overbrengen) van leerstof rekening houdt met de werking van het brein, waardoor leren veel leuker blijft en de stof beter blijft hangen.

Hoe werkt ons brein dan? Ons brein is plastisch. Maakbaar. In staat om te veranderen door nieuwe verbindingen te leggen tussen hersencellen.  Het is een soort netwerk van neuronen, die doordat ze verbindingen aangaan een soort ”paadjes” vormen. Je hoort, ziet, ruikt, voelt of leest iets een keer, en er vormt zich een “geitenpaadje” waar de herinnering in vastgelegd wordt.  Door de wandeling hierover wordt het gras plat. Maar wanneer je deze niet nogmaals bewandeld, zal het gras weer rechttrekken en groeien en het pad niet meer zichtbaar zijn. De kunst van het leren is nu, om een pad uit te diepen. Van geitenpaadje naar een snelweg zogezegd, waarbij er steeds meer afslagen worden gevormd en verbindingen gelegd.  En die verbindingen worden dus gemaakt en versterkt door toepassing van de zes breinprincipes.

Van geitenpaadje naar snelweg : focus, creatie, herhalen en voortbouwen
Hoe werkt dat nu? Hoe kom je van geitenpaadje naar een snelweg? Door toepassing van de principes. Breinprincipe 1 is FOCUS. Het brein heeft een doel nodig. Leren moet nut hebben én gericht zijn. Realistisch en dicht bij de praktijk. Hier gaat het vooral om het doelgericht geven van het goede voorbeeld. Zogenaamde “spiegelneuronen” in het brein gaan aan het werk. Wanneer je kijkt naar een voorbeeld, krijg je het gevoel dat je het zelf al doet. Er vormen zich al geitenpaadjes in het brein, alleen al door te kijken! In de dagelijkse praktijk ook wel vertaald als: “goed voorbeeld doet goed volgen”. En vervolgens vooral ZELF GAAN DOEN EN UITVINDEN en veel HERHALEN. Zie hier breinprincipe 2 en 3. Bij “het zelf doen en uitvinden” de zogenaamde “creatie”,  onthoudt je beter doordat je zelf kunt ontdekken, ervaringen uitwisselen, informatie ordenen en relaties leggen tussen nieuwe en bestaande kennis. Dus vooral zelf een casus inbrengen en nadenken over mogelijke oplossingen. De praktische wedervraag: “wat denk jezelf” is dus zo gek nog niet.. En die peuter die maar “zeluf doen!” roept, heeft nog gelijk ook.. “Herhalen” gaat niet alleen over het herhalen van bijvoorbeeld de tafel van 1 tot en met 10, maar ook over het aanleren van bepaalde vaardigheden, zoals sociale vaardigheden. Ook gaat het om een juiste spreiding van de stof. In het begin iedere dag herhalen en later de periodes tussen de herhaalmomenten steeds langer houden. Wat ons brein ook prettig vindt, is wanneer geitenpaadjes zich kunnen verbinden met een al bestaande snelweg. VOORTBOUWEN OP BESTAANDE KENNIS, breinprincipe nummer 4. Nieuwe kennis vastknopen aan al bestaande kennis én patroonherkenning maakt sneller een snelweg van een geitenpaadje. Herken je bij jezelf de uitspraak: “ik weet niet waar ik beginnen moet”, maar eenmaal op gang, volgt de rest bijna vanzelf en gaat het steeds sneller? Een praktisch voorbeeld van dit breinprincipe: een taal vanuit het niets leren is lastig. Maar eenmaal bekent met de basis, zal het steeds sneller gaan, is mijn ervaring met het leren van Portugees en Arabisch.

Van geitenpaadje naar snelweg: Zintuigelijk rijk en emotie
Informatie aanbieden via verschillende zintuigen, dus ZINTUIGELIJK RIJK is het vijfde breinprincipe. Want informatie  die binnen komt via de  zintuigen, wordt letterlijk op verschillende locaties in de hersenen opgeslagen. Er zijn zogezegd verschillende wegen aangelegd die naar Rome leiden, wat de kans om te komen tot de herinnering (het leereffect), vergroot. Ga voor jezelf eens na: wat is je sterkste herinnering ? En hoe wordt die opgeroepen? Vast niet alleen iets dat je gelezen hebt. Vaak komt er beeld, of muziek of geur aan te pas. Wanneer er EMOTIE, principe nummer 6, in het spel is geweest, wordt de herinnering extra versterkt en de snelweg als een razende gevormd. De intensieve, emotionele herinnering raak je niet meer kwijt.   Over zintuigelijk rijk en emotie gesproken, al in 1995 deed ik een onderzoek naar een multimediale voorstelling over energiebesparing bij EcoMare op Texel. Voor die tijd voor een museum een zeer moderne wijze om een boodschap over te brengen. De tentoonstelling was vooral tekstueel ingesteld. Wat (stilstaande) beelden, soms wat geluid erbij. Als bezoeker vooral veel lezen dus. De  vernieuwing van de tentoonstelling bestond uit het toevoegen van bewegend beeld,  geluid, beweging én voegde het element emotie toe. De bedoeling was daarmee “een ervaring” te creëren voor de bezoeker, om de boodschap beter te laten beklijven. Gedurende de voorstelling  keek je uit op een dijk, die met dramatische muziek, veel lawaai van vliegtuig motoren,  rook vanuit het plafond,  op een gegeven moment letterlijk overstroomde.  En dan gaat het licht uit en is het stil. Emotie. Het zesde principe, ondersteunend aan beeld, geluid, beweging. Horen, zien, voelen en ervaren. De vraag destijds was, in hoeverre bleef de boodschap hangen? Voegen al die extra zaken iets toe aan de herinneringen en dus het leereffect of leiden ze juist af van de boodschap? Denk jij het antwoord te weten?

Workshop
En hoe de workshop 20 jaar na die tentoonstelling bij EcoMare verliep? We gaven het doel van de training aan en boden een “kapstok” van de stof. Maar we lieten de cursisten zelf uitzoeken wat breinleren nu precies was. Ze gingen met elkaar hierover in gesprek en kregen als opdracht een informatieve presentatie aan elkaar te geven. Verder wisselden wij de lesstof af met filmpjes, twee verschillende trainers, beweging, geur, muziek en ontspanningsoefeningen. We sloten af met een spannende quiz, waarbij de cursisten in twee teams streden om wie de meeste kennis had opgedaan gedurende de workshop over breinleren. Uiteindelijk vroegen we hen na te denken over hoe ze het geleerde voor zichzelf konden toepassen in de eigen praktijk. Herken je de principes?

Meer weten?
Een training voor uw personeel opzetten volgens de nieuwste inzichten van het breinleren? Neem gerust contact op met Arbeid – en Organisatie psycholoog Nicolette Raap voor meer informatie via [email protected] of 06 4970 4463.

Drijf een kat in het nauw en de kans is groot dat, wanneer vluchten geen optie meer is, het dier uithaalt: Fight or Flight. Het is een diepgewortelde instinctieve reactie van dier én mens.

Deze onwillekeurige reactie van het lichaam op een stressfactor dateert al van miljoenen jaren geleden. Door de aanmaak van allerlei stofjes en hormonen wordt het lichaam geheel automatisch in staat van ‘arousal’ gesteld, een activatietoestand, klaar om te reageren. Onder invloed van adrenaline en noradrenaline wordt de hartactiviteit en de ademhaling gestimuleerd. Hartkloppingen kunnen plaatsvinden en de ademhaling verplaatst zich ‘naar boven toe’. Gevolg is het gevoel dat de keel wordt dichtgeknepen. De spierspanning neemt toe en de bloedsuikerspiegel gaat omhoog. U krijgt het warm. Tegelijkertijd wordt de spijsvertering geremd, u krijgt een droge mond door verminderde speekselafgifte. Er moet nú iets gebeuren. U bent fysiek klaar om óf weg te rennen óf de aanval aan te gaan.

Bij de primitieve mens ging dit meestal gepaard met reëel levensgevaar, bijvoorbeeld als hij oog in oog met een beer kwam te staan. Tegenwoordig heeft de mens in het dagelijks leven, gelukkig nog maar zelden met levensbedreigende situaties te maken. Nu gaat het vaker om bijvoorbeeld het verlies van een baan, krenking van het gevoel van eigenwaarde, of terugkerende psychische spanningen en irritaties zoals dagelijkse files, luidruchtige buren en pestende collega’s. Maar ons organisme neemt deze ‘bedreigingen’ net zo serieus, als die van een confrontatie met een beer! Uw lichaam reageert dus nog steeds, net als miljoenen jaren geleden, alsof het in levensgevaar is. Klaar voor actie. ‘Fight or flight’.

Moderne stresssituatie; conflicten op de werkvloer. Flight or fight or??

Stelt u zich voor. Een werksituatie waarbinnen er sprake is van pesten op de werkvloer. Zowel op de vuist gaan met de desbetreffende collega’s, als de deur uit rennen en wegblijven op een werkdag, maakt de kans op het behoud van uw baan erg klein. Fight or flight in de letterlijke zin van het woord is hier geen optie. Maar uw lichaam is daar wel klaar voor. Wat dan te doen? De emotie die dit opwekt negeren? Gewoon doorgaan? Emoties die onderdrukt of genegeerd worden, verdwijnen niet vanzelf. Ze blijven borrelen en tasten via een geavanceerd chemisch proces het immuunsysteem aan. Op een gegeven moment kan dit zich uiten in klachten als hoofdpijn, rugpijn door spierspanning, hyperventilatie, onbeheersbare woede, angsten, depressie en moeite met het ervaren en aangeven van eigen grenzen.

Uitgaande van genoemd voorbeeld is de kans groot dat u steeds slechter zal gaan functioneren en uiteindelijk in de ziektewet belandt. Door het onderdrukken van emoties die het gevolg zijn van een stressfactor, loopt de gezondheid risico’s. Het is dus wel degelijk van belang iets met de emoties te doen.

Wat dan te doen?

De ‘Flight or Flight’-reactie is eigenlijk fase 1 van de stressreactie. De emotionele fase. Eerst zult u de emotie moeten gaan herkennen. Wat is het precies dat de gevoelens van onrust en opwinding veroorzaakt? Want aan dit soort gevoelens herkent u dat er sprake is van een (sluimerende) emotie. We kunnen specifiek de soort emotie bij onszelf herkennen aan drie componenten. Onze gedachten, ons gevoel (in het lichaam) en ons gedrag. Wat denkt u, wat voelt u (fysiek) en wat doet u bij een confrontatie met de stressfactor? Vaak zijn gevoelens te herleiden naar vier aangeboren basisemoties. Woede, angst, verdriet en vreugde. Zo kan bijvoorbeeld teleurstelling uiteindelijk woede zijn, schaamte wijzen op angst, heimwee op verdriet en tevredenheid op vreugde. Erkennen van uw eigen emotie en deze benoemen, kan al voor een flinke ‘ontlading’ zorgen. Vaak geven mensen aan dat ze zich dan ook letterlijk opgelucht (lichter) voelen.

In fase 2, de rationele fase, gaat het om het zoeken naar een oplossing. Een manier om met de stressfactor om te gaan. U maakt de afweging tussen doel (soort uitweg), middelen (hoe te bereiken) en succesverwachting. Bijvoorbeeld, u wilt dat het pesten/negeren stopt. U gaat hiervoor gesprekken aan, waarin u duidelijk uw grenzen aangeeft. U verwacht ook dat uw collega’s ervoor open staan, dus u schat de kans op succes positief in. Wanneer dit inderdaad succesvol is, is de “coping strategie” dus toereikend. Wanneer succes uitblijft is de coping strategie niet toereikend en zult u een andere manier moeten vinden, om met de stressfactor om te gaan. Misschien moeten er derden ingeschakeld worden, kunt u vragen om overplaatsing, of maakt u zich ademhalingstechnieken eigen die ‘de activatietoestand’ van het lichaam verlagen. Hoe dan ook, bedenk dat de oplossing van stressreductie en het omgaan met negatieve emoties bij uzelf ligt.

Heeft u moeite met het herkennen van eigen grenzen? Met het herkennen van eigen emoties en het op correcte wijze uiten ervan? Wilt u goed leren omgaan met stressprikkels en zo weer energie krijgen voor andere zaken? Ik help u hier graag bij. Neem dan contact met Arbeid – en Organisatie psycholoog Nicolette Raap op via [email protected] of 06-4970 4463.

Het is ongelooflijk hoe snel kinderen leren. Het zijn net sponzen. Naarmate de leeftijd toeneemt, wordt het steeds lastiger om nieuwe dingen te onthouden. Denk bijvoorbeeld aan het aanleren van een taal. Dit zal niemand onbekend in de oren klinken. Hiermee hangt samen, dat bepaalde karaktereigenschappen ook veranderen naarmate je ouder wordt. De flexibiliteit neemt af. Het wordt hierdoor moeilijker om snel van een eenmaal gemaakte planning of routine af te wijken. Het aanpassingsvermogen neemt af, alsmede het openstaan voor de omgeving en het daarin mee kunnen gaan.

Ik heb het hier uiteraard over gemiddelden. Dit zegt dus niets over u als persoon. De titel van deze blog is niet voor niets ‘een leven lang leren’. Het is alleen wel zo, dat naarmate men ouder wordt, over het algemeen gewoonten meer ingesleten zijn en de hersenen gevormd, wat het lastiger maakt om bijvoorbeeld nieuw gedrag aan te leren of dingen te onthouden. Maar zeker niet onmogelijk. Wanneer u in staat bent om als ‘oudere’ ontvankelijk te zijn voor uw omgeving, dan zult u zich wel degelijk verder ontwikkelen. Een zogenaamde potentiebeoordeling helpt u inzicht te krijgen in uw sterke kanten.

Competenties en ontwikkelassessments
Ik heb in de loop der jaren veel ‘ontwikkelassessments’ afgenomen. Hierbij meet ik als het ware de competenties waarover iemand in aanleg beschikt. Dat wil nog niet zeggen dat iemand deze ook al gebruikt in de dagelijkse praktijk. Het gaat hier dus over potentie. Een competentie is gebaseerd op vaardigheden én op persoonlijkheidseigenschappen. Logischerwijs, vooral die competenties die met een karaktereigenschap samenhangen waarover u niet beschikt, zijn zeer moeilijk ontwikkelbaar, ongeacht leeftijd.

Wanneer u bijvoorbeeld niet het type bent voor acquisitie en netwerken, zal een sales-functie niets voor u zijn. Bovendien spelen factoren als motivatie, temperament en attitudes een rol bij het kunnen ontwikkelen van een, in aanleg aanwezige, competentie. Denk aan de geboren arts die zich afzet tegen zijn ouders (artsen) en dit beroep nooit zal gaan uitoefenen.
Daarnaast zijn niet alle competenties in zijn algemeenheid even goed ontwikkelbaar, dus los van de persoon. Voorbeelden van moeilijk te ontwikkelen competenties zijn commercialiteit, creativiteit, coachen, initiatief en overtuigingskracht. Wat relatief minder moeilijk te ontwikkelen is, zijn bijvoorbeeld plannen en organiseren, doelen en prioriteiten bepalen, discipline, delegeren en kwaliteitsgerichtheid.

Kortom, het is onzin om iemands potentie om zich te kunnen ontwikkelen te baseren op leeftijd. Er spelen veel meer factoren een rol. Wanneer u bijvoorbeeld als ondernemer of leidinggevende de vraag heeft of een medewerker in staat is door te groeien naar een bepaalde functie en op welke termijn, is het raadzaam die persoon een ontwikkelassessment/potentiebeoordeling te laten ondergaan. Zo steekt u uw tijd, energie en geld in de juiste medewerkers en laat u geen ‘talent’ liggen. U maakt geen onnodige kosten en u voorkomt teleurstellingen.

Wilt u meer informatie over ontwikkelassessments of andere soorten assessments? Neem dan vrijblijvend contact op met Arbeid – en Organisatie psycholoog Nicolette Raap via [email protected] of bel 06-497 04 463.

Paardencoaching. De inzet van dieren in alternatieve coachingsvormen is erg hip tegenwoordig. Hoewel ik met koe-knuffelen en schapen drijven recentelijk een hilarische ervaring heb opgedaan, heb ik de werkvorm coaching met paarden serieus aangepakt. Met als doel deze werkvorm in de praktijk ook te gaan gebruiken, heb ik een cursus gevolgd.

Het paard als spiegel… Hoe werkt dat dan? Een paard reageert op signalen die u hem (vaak onbewust) geeft. Door bewegingen. Met uw houding. Met de toon in uw stem. Het reageert zelfs op uw intentie. Op wat u écht zegt. Op uw authenticiteit. Bent u overtuigd van wat u zegt of wilt, dan zal het paard dat ook zijn. Bent u dat niet, dan krijgt u dat terug door middel van specifieke ‘paardensignalen’. En dat is zowel confronterend, als inzicht gevend.

Een man, laten we hem Tim noemen, krijgt de opdracht contact te maken met het paard en het paard te laten volgen. Na het contact maken, blijft het paard echter stil staan. Het reageert niet op Tim, noch op geluiden vanuit de omgeving. Tim doet niets. Hij herkent het thema. Hij worstelt met zijn passiviteit. Hij weet niet wat te doen. Keuzes leiden bij hem tot geen keuze (durven) maken. Uit angst om fouten te maken doet hij liever niets. Ook al heeft Tim een drukke baan en leidt hij ogenschijnlijk een actief bestaan, het paard is een niet te vermijden spiegel van hoe Tim zich werkelijk voelt. Hij is de leiding over zijn leven en zichzelf kwijt.

Zodra Marianne de ring instapt komt het paard naar haar toe. Het zelfde paard overigens dat zich bij Tim niet verroerde. Het paard is niet bij Marianne weg te slaan. Het achtervolgt haar als het ware als een hond, waarbij het zich in haar persoonlijke ruimte begeeft. Het loopt praktisch tegen haar aan en volgt iedere stap naar links of rechts die zij zet. Op een gegeven moment realiseert Marianne zich dat hoewel zij “in het dagelijks leven” gemakkelijk contacten legt, zij er moeite mee heeft wanneer mensen te dichtbij komen. Zij stoot deze mensen dan weer van zich af. Voor Marianne is dit besef het begin van een zoektocht naar zichzelf, waar komt dit vandaan en hoe kan zij dit patroon doorbreken?

Spreken de voorbeelden u aan? Er is nog veel meer mogelijk. Thema’s voor een sessie met een paard zijn bijvoorbeeld leidinggeven / persoonlijk leiderschap. Maar ook op het gebied van communicatie en persoonlijke effectiviteit zijn er thema’s, zoals congruentie in verbale en non-verbale boodschappen en assertiviteit en creativiteit tonen bij het oplossen van problemen.  Thema’s die zich lenen voor een teamsessie zijn bijvoorbeeld samenwerking en verbinding. Authenticiteit speelt hierbij altijd een sleutelrol.

Meer weten?
Wilt u gebruik maken van deze werkvorm voor een team of bezinning dag, of bijvoorbeeld als onderdeel van individuele coaching. Ik bespreek graag de mogelijkheden met u. Neem vrijblijvend contact op met Arbeid – en Organisatie psycholoog Nicolette Raap via [email protected], of bel 06-497 04 463.

Uw volgende kandidaat is gearriveerd. Het blijkt een charmante persoon te zijn met een lang postuur. Aantrekkelijk, goed gekleed, kapsel piekfijn verzorgd. Deze persoon brengt u daarnaast door zijn stemming, vriendelijke lach en complimentjes in een goed humeur. U kunt zich direct voorstellen, dat deze persoon op de werkvloer de succesvolle leidinggevende is, die u zoekt.

De indruk van de kandidaat die u zich veelal onbewust gevormd heeft, verandert snel in overtuigingen. U bent er als selecteur ineens van overtuigd, dat dit de beste persoon is voor de functie. Uw overtuigingen transformeren in een keuze en handelingen. Ja, de kandidaat wordt aangenomen.

Hoe graag we het ook zouden willen, mensen zijn bijna nooit compleet objectief bij het vormen van hun oordeel. Uit onderzoek blijkt zelfs, dat het uiterlijk van een persoon een zekere invloed heeft op hoe wij hem of haar inschatten qua karakter en competenties. En dus ook of wij de sollicitant zien als geschikte kandidaat. De beschreven kandidaat is een aantrekkelijke verschijning, dus we denken alleen daardoor al dat de competenties uitzonderlijk zullen zijn. Dit wordt het Halo effect genoemd, een ‘cognitieve bias’ die in positieve zin uitvalt.

Behalve het ‘Halo effect’ zijn er nog veel meer onbewuste psychologische processen die het maken van een objectieve keuze bemoeilijken. Wat u hierbij kan helpen is het inzetten van psychologische testen of een assessment. Op deze wijze krijgt u een objectief beeld van de kandidaat om zo te komen tot de meest optimale match.

Meer weten?
Lees meer over assessment of neem vrijblijvend contact met op met Arbeid – en Organisatiepsycholoog Nicolette Raap via [email protected] of 06 4970 4463.